કુંતી

કુંતી
પંચકન્યકાના સભ્ય
નંદલાલ બોઝનું ૨૦મી સદીનું એક ચિત્ર, જેમાં વિધવા કુંતીને તેના પાંચ બાળકો પાંડવોને ખવડાવતી દર્શાવવામાં આવી છે.
અન્ય નામો	પૃથા
જોડાણો	પંચકન્યા કુરુ સામ્રાજ્ય
લિંગ	સ્ત્રી
વ્યક્તિગત માહિતી
જીવનસાથી	પાંડુ
બાળકો	પુત્ર સૂર્ય દ્વારા કર્ણ (પૂર્વ-વૈવાહિક) યમ (ધર્મરાજ) દ્વારા યુધિષ્ઠિર વાયુ દ્વારા ભીમ ઇન્દ્ર દ્વારા અર્જુન સાવકા પુત્રો (માદ્રી) અશ્વિનીકુમાર (નસત્ય) દ્વારા નકુલ અશ્વિનીકુમાર (દર્શ) દ્વારા નકુલ
માતા-પિતા	સૂરસેન (પિતા) કુંતીભોજ (દત્તક પિતા) મરીશા (માતા)
સહોદર	વાસુદેવ અને શ્રુતાશ્રવ સહિત ૧૪ ભાઈ-બહેનો
કુળ	યદુવંશ-ચંદ્રવંશ (જન્મ) કુરુવંશ-ચંદ્રવંશ (લગ્ન)

કુંતી (સંસ્કૃત: कुन्ती), જન્મે પૃથા (સંસ્કૃત: पृथा) એ હિંદુ મહાકાવ્ય મહાભારતમાં કુરુવંશની રાણી હતી. કુંતીના લગ્ન પાંડુ સાથે થયા હતા અને તે કર્ણ, યુધિષ્ઠિર, ભીમ અને અર્જુનની માતા છે. તેણીને સુંદરતા, બુદ્ધિમતા અને ચતુરાઈ ધરાવતી દર્શાવવામાં આવી છે.

મૂળ યાદવ પ્રમુખ શૂરાસેનના ઘરે જન્મેલી, પૃથાને તેના નિઃસંતાન કાકા કુંતીભોજે દત્તક લીધી હતી અને ત્યારબાદ તેને કુંતી નામ આપવામાં આવ્યું હતું. પોતાની કિશોરાવસ્થા દરમિયાન, તેણીએ દુર્વાસા ઋષિની કૃપા મેળવી એક દૈવી મંત્ર મેળવે છે, જેનો ઉપયોગ તે કોઈ પણ દેવતાને આહ્વાન કરવા અને તેના બાળકને જન્મ આપવા માટે કરી શકે છે. કુતૂહલવશ, તેણે આ મંત્રનો ઉપયોગ સૂર્યદેવને પ્રાર્થના કરવા માટે કર્યો, જેના પરિણામે તેના પુત્ર કર્ણનો જન્મ થયો. વિવાહ પૂર્વે બાળકને જન્મ આપવા સાથે સંકળાયેલા સામાજિક કલંકનો સામનો કરતા, કુંતીએ પોતાના સન્માનની રક્ષા માટે પોતાના પુત્રને છોડી દેવાની ફરજ પડી હતી.

લગ્નની ઉંમર થતાં કુંતીએ કુરુના રાજા પાંડુને પોતાના પતિ તરીકે પસંદ કર્યા. જો કે, પાંડુની બીજી પત્ની તરીકે માદ્રની રાજકુમારી માદ્રીનો સમાવેશ થતાં તેના વૈવાહિક સંવાદિતામાં વિક્ષેપ પડ્યો હતો. પત્નીઓ સાથે નિકટતાનો પ્રયાસ કરતાંજ નાશ પામવાનો શ્રાપ ધરાવતો પાંડુ, કુંતી અને માદ્રી સાથે વનમાં ગયો. પતિની વિનંતીનો ઉત્તરમાં કુંતીએ પોતાનો મંત્ર અજમાવ્યો, જેના પરિણામે યુધિષ્ઠિર, ભીમ અને અર્જુનનો જન્મ થયો. બાદમાં, તેણે આ મંત્ર માદ્રીને આપ્યો, જેણે નકુલ અને સહદેવને જન્મ આપ્યો. પાંડુના અવસાન અને માદ્રીના આત્મદાહ બાદ, કુંતીએ તેના સાવકા પુત્રોની જવાબદારી સ્વીકારી લીધી અને તેના બાળકો સાથે કુરુની રાજધાની હસ્તિનાપુરમાં સ્થળાંતર કર્યું હતું.

લાક્ષાગૃહમાં બનેલી જોખમી ઘટનાઓમાંથી બચીને કુંતીએ પોતાના ગુપ્તવાસ દરમિયાન ભીમને રાક્ષસી હિડિમ્બી સાથે લગ્ન કરવાની સૂચના આપી. કુંતીના પક્ષે થયેલી ગેરસમજને કારણે પાંચાલની રાજકુમારી દ્રૌપદીનું પાંચ પાંડવો સાથે બહુવૈવાહિક સંબંધ રચાયો. ઇન્દ્રપ્રસ્થની સ્થાપના પછી, કુંતી હસ્તિનાપુરમાં જ રહેતી હતી અને પોતાના દિયર વિદુર સાથે સુમેળભર્યો સંબંધ કેળવતી હતી. કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધ પહેલાં, કુંતીએ કર્ણ સાથે મુલાકાત કરી, તેના કૂળ વિશેની સાચી ઓળખ આપી, પાંડવ જૂથ સાથે જોડાણ કરવાની વિનંતી કરી. કર્ણના ઇન્કાર પછી, તેણીએ તેને અર્જુન સિવાયના તેના બધા પુત્રોને છોડી દેવા વિનંતી કરી. યુધિષ્ઠિરના કુર સિંહાસન પર બિરાજમાન થયા પછી, કુંતી વન પ્રસ્થાન કર્યું અને છેવટે તેમનું અવસાન થયું.

હિન્દુ પરંપરામાં, કુંતીને પંચકન્યા ("પાંચ કુમારિકાઓ") માંના એક તરીકે પૂજનીય ગણવામાં આવે છે, જે સ્ત્રી પવિત્રતાના આદર્શોને મૂર્તિમંત કરે છે. માનવામાં આવે છે કે તેના નામમાં શુદ્ધિકરણના ગુણો છે, જે પાઠ કરવામાં આવે ત્યારે પાપને દૂર કરવામાં સક્ષમ છે. કુંતીને પરિપક્વતા, અગમચેતી અને કર્તવ્યનિષ્ઠ સ્ત્રીત્વના પ્રતીક તરીકે બિરદાવવામાં આવે છે.

જીવન

જન્મ તથા ઉછેર

કુંતી યાદવ શાસક શૂરસેનની જૈવિક પુત્રી હતી. તેના જન્મનું નામ પૃથા હતું. તે દેવી સિદ્ધિનો પુનર્જન્મ હોવાનું કહેવાય છે. તે કૃષ્ણના પિતા વાસુદેવની બહેન હતી. કૃષ્ણ સાથે તેના ગાઢ સંબંધો હતા. તેના પિતાએ કુંતીને તેના નિઃસંતાન પિતરાઇ ભાઇ કુંતીભોજને દત્તક આપી અને ત્યારબાદ તેને કુંતી નામ આપવામાં આવ્યું હતું.

એકવાર ઋષિ દુર્વાસા કુંતીભોજની મુલાકાતે ગયા. કુંતીએ આપેલી બધી જ સુખસગવડો, ધૈર્ય અને ભક્તિથી અત્યંત પ્રસન્ન થઈને તેમણે તેને એક એવો મંત્ર આપ્યો કે જે તેની પસંદગીના કોઈ પણ દેવને આહ્વાન કરે અને તે તેને બાળકોનું વરદાન આપે.

કુંતીએ કુતૂહલથી સૂર્યને આહ્વાન કર્યું.

કુતૂહલવશ, કુંતીએ ભગવાન સૂર્યનું આહ્વાન કર્યું. મંત્રની શક્તિથી બંધાયેલા, સૂર્યએ તેને એક બાળકનો આશીર્વાદ આપ્યો. તેના આશ્ચર્ય વચ્ચે, બાળકનો જન્મ તેના પવિત્ર કવચ સાથે થયો હતો. લોકોના ડરથી અને કોઈ વિકલ્પ ન રહેતા કુંતીએ બાળકને ટોપલીમાં બેસાડી ગંગા નદીમાં તરતો મૂકી દીધો. પાછળથી તે કર્ણ તરીકે પ્રખ્યાત થયો.

વિવાહ અને સંતાનો

૧૭ મી સદીના અંતમાં કાશ્મીરમાં બનાવાયેલું પાંડુ અને કુંતીની ચિત્ર

કુંતીભોજે કુંતીના સ્વયંવરનું આયોજન કર્યું. કુંતીએ હસ્તિનાપુરના રાજા પાંડુની પસંદગી કરી અને તે હસ્તિનાપુરની રાણી બની. બાદમાં, પોતાના સામ્રાજ્યને વિસ્તૃત કરવાના અભિયાન દરમિયાન, ભીષ્મના પ્રસ્તાવ પર પાંડુએ માદ્રની રાજકુમારી માદ્રી સાથે લગ્ન કર્યા, જેથી મદ્રની જાગીરને સુરક્ષિત કરી શકાય. કુંતી તેના પતિની હરકતથી પરેશાન હતી, પરંતુ આખરે તેની સાથે સમાધાન કર્યું અને માદ્રીને બહેન માની લીધી.

પાંડુએ જંગલમાં શિકાર કરતી વખતે ભૂલથી ઋષિ કિન્દમા અને તેની પત્નીની તીર મારીને હત્યા કરી દીધી હતી, કારણ કે તેઓએ સંવનન માટે હરણનું રૂપ લીધું હતું. ત્યારબાદ મરતા ઋષિએ તેને શાપ આપ્યો કે જો તે તેની પત્નીઓને ગળે લગાડવાનો અથવા સ્પર્શ કરવાનો પ્રયત્ન કરશે તો મૃત્યુ પામશે. પાંડુએ રાજ્યનો ત્યાગ કર્યો અને કુંતી અને માદ્રી સાથે વનમાં ચાલ્યો ગયો.

કિન્દમા ઋષિના શ્રાપને કારણે પાંડુ તેની પત્નીઓ સાથે બાળકોને જન્મ આપી શક્યો નહીં. પશ્ચાતાપથી પીડાતા પાંડુ કેટલાક ઋષિમુનિઓને મળ્યા અને તેમને સ્વર્ગ અને મોક્ષનો માર્ગ પૂછ્યો. તેઓએ કહ્યું, બાળકો વિના, કોઈ ક્યારેય સ્વર્ગની ઇચ્છા રાખી શકતું નથી. જ્યારે પાંડુએ કુંતીને નિઃસંતાન મૃત્યુની સંભાવના પર તેની નિરાશા વ્યક્ત કરી, ત્યારે તેણે તેને આપવામાં આવેલા વરદાનનો ઉલ્લેખ કર્યો. તેણે ખુશીથી તેને સલાહ આપી કે યોગ્ય, પ્રસિદ્ધ પુરુષો દ્વારા બાળકોને જન્મ આપવો. આમ, કુંતીએ દુર્વાસા ઋષિએ તેને આપેલા વરદાનનો ઉપયોગ કરીને ન્યાયના દેવતા ધર્મરાજ દ્વારા યુધિષ્ઠિરને; પવનના દેવતા વાયુ દ્વારા ભીમને; અને સ્વર્ગના રાજા ઇન્દ્ર દ્વારા અર્જુનને એમ ત્રણ પુત્રોને જન્મ આપ્યો. તેણે માદ્રી માટે અશ્વિનીકુમારનું આહવાન કર્યું માદ્રીએ બે જોડિયા પુત્રો નકુલ અને સહદેવને જન્મ આપ્યો.

કુંતીએ માદ્રીના પુત્રો ખાસ કરીને સૌથી નાના સહદેવની ખાસ કાળજી લીધી હતી. માદ્રીએ કુંતીને એમ કહીને શ્રદ્ધાંજલિ આપી કે, "તમે ધન્ય છો. તારા જેવું બીજું કોઈ નથી તું મારો પ્રકાશ છે, મારી માર્ગદર્શક છે, આદરને લાયક છે, દરજ્જામાં ઉચ્ચ છે, સદ્‌ગુણોમાં શુદ્ધ છે."

વિધવાપણું

એક દિવસ પાંડુએ પોતાનો શ્રાપ ભૂલીને પત્ની માદ્રીને ગળે લગાડવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ, કિન્દમાના શ્રાપના પરિણામે, તે મૃત્યુ પામ્યો. માદ્રીએ તેના પતિના મૃત્યુના પશ્ચાતાપથી આત્મહત્યા કરી લીધી. કુંતી તેના બાળકો સાથે જંગલમાં લાચાર બની ગઈ હતી.

પાંડુ અને માદ્રીના મૃત્યુ પછી, કુંતીએ પાંચેય પાંડવ બાળકોની સંભાળ લીધી અને તેમને હસ્તિનાપુર પાછા લઈ ગઈ. ધૃતરાષ્ટ્રના પુત્રોને પાંડવો પસંદ નહોતા. બાળપણમાં દુર્યોધને વિષ આપીને ભીમને મારવાનો પ્રયત્ન કર્યો પણ તે બચી ગયો. કુંતીને આનાથી દુઃખ થયું હતું, પરંતુ વિદુર દ્વારા તેને દિલાસો આપવામાં આવ્યો હતો. પાછળથી કુરુ રાજકુમારોને દ્રોણના હાથ નીચે તાલીમ માટે મોકલવામાં આવ્યા હતા.

છુપા વેશે

માતા સાથે મુસાફરી કરી રહેલા પાંડવ

રાજકુમારોએ તેમની તાલીમ પૂરી કર્યા પછી, તેઓ હસ્તિનાપુર પાછા ફર્યા. થોડા સમય પછી દુર્યોધન અને તેના મામા શકુનીએ કુંતી સાથે પાંડવોને જીવતા સળગાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો, જેના માટે તેઓએ વાર્ણાવત નામના ગામમાં લાખમાંથી મહેલ બનાવડાવ્યો. જોકે પાંડવો એક ગુપ્ત સુરંગ દ્વારા વિદુરની મદદથી લાક્ષાગૃહમાંથી ભાગી છૂટવામાં સફળ રહ્યા હતા.

લાક્ષાગૃહમાંથી બચીને કુંતી અને પાંચ પાંડવો એકચક્ર નામના ગામમાં રહેતા હતા. તેમના રોકાણ દરમિયાન કુંતી અને પાંડવોને એક આદમખોર રાક્ષસ બકાસુર વિશે જાણ થાય છે. ગામલોકોએ તેમના પરિવારના એક સભ્યને ભોજન લઈને બકાસુર પાસે મોકલવાનો હોય છે, જે બંનેને ખાઈ જાય છે. જ્યારે કુંતીએ એક બ્રાહ્મણની ચીસો સાંભળી, જેણે તેને અને તેના પુત્રોને એકચક્રમાં આશ્રય આપ્યો હતો, ત્યારે કુંતીએ તેને દિલાસો આપ્યો અને સૂચન કર્યું કે બ્રાહ્મણના કુટુંબને બદલે, તેનો પુત્ર ભીમ રાક્ષસનો સામનો કરશે. કુંતીએ એક કાવતરું રચ્યું હતું જેથી ભીમ રાક્ષસનો સામનો કરી શકે અને તેને મારી શકે. શક્તિશાળી ભીમે પોતાની શક્તિ દ્વારા બકાસુરને હરાવ્યો. બાદમાં ભીમ રાક્ષસ હિડિમ્બને મારી નાખે છે અને તેની બહેન હિડિમ્બી દ્વારા તેની સાથે લગ્ન કરવા વિનંતી કરવામાં આવે છે. ભીમ અનિચ્છા ધરાવે છે, પરંતુ કુંતીએ સ્ત્રીમાં યોગ્યતા જોઈને ભીમને હિડિમ્બી સાથે લગ્ન કરવાનો આદેશ આપ્યો. હિડિમ્બી બાદમાં ઘટોત્કચને જન્મ આપવાની હતી, જે પાછળથી કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં ભાગ લે છે.

પાંડવોએ પાંચાલમાં દ્રૌપદીના સ્વયંવરમાં હાજરી આપી હતી. અર્જુન દ્રૌપદીનો હાથ જીતવામાં સફળ રહ્યો. પાંડવો પોતાની ઝૂંપડીમાં પાછા ફર્યા અને કહ્યું કે તેમણે ભિક્ષા (કન્યાદાનનો સંકેત આપતી) ખરીદી છે. કુંતીએ તેમને ગેરસમજ કરી અને પાંડવોને તેઓ જે લાવ્યા છે તે વહેંચવા કહ્યું. કુંતીને સત્યનો પરિચય થતાં તેના શબ્દો પર આઘાત લાગ્યો. બધા જ પાંડવોએ માતાની આજ્ઞાને સર્વોપરી માનીને દ્રૌપદી સાથે લગ્ન કર્યા. તેણીએ એક સ્ત્રીની સરખામણી ભિક્ષા સાથે કરવા બદલ તેના પુત્રોને ઠપકો આપ્યો. જો કે દ્રૌપદીએ આ વાતને પોતાના નસીબ તરીકે સ્વીકારી લીધી હતી.

હસ્તિનાપુરની ઘટનાઓમાં ભૂમિકા

જ્યારે કુંતી પાંડવો અને દ્રૌપદી સાથે હસ્તિનાપુર પાછા ફર્યા, ત્યારે તેમને યુધિષ્ઠિર અને દુર્યોધન વચ્ચે ઉત્તરાધિકારના વિવાદ સહિત ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો. ભીષ્મની સલાહથી પાંડવોને શાસન કરવા માટે એક ઉજ્જડ જમીન આપવામાં આવી હતી, જેનો ઇન્દ્રપ્રસ્થ તરીકે વિકાસ કરવામાં આવ્યો.

જ્યારે પાંડવો પાસાની રમતમાં રાજ્ય ગુમાવે છે અને તેર વર્ષ સુધી વનવાસમાં જવાની ફરજ પડે છે, ત્યારે રાજા ધૃતરાષ્ટ્ર દ્વારા કુંતીને રાજધાનીમાં રહેવાની ફરજ પાડવામાં આવે છે. તેણે રાજમહેલને બદલે વિદુરના ઘરે રહેવાનું પસંદ કર્યું.

કર્ણ સાથે સુલેહ

યુદ્ધ નજીક આવતાં જ, કુંતી કર્ણને મળી અને પોતાના બધા પુત્રોને જીવતા રાખવાની હતાશામાં, કર્ણને દુર્યોધનનો પક્ષ છોડીને પાંડવો સાથે જોડાવા કહ્યું. કર્ણએ આ પ્રસ્તાવને નકારી કાઢ્યો, કારણ કે તે તેના મિત્ર દુર્યોધન સાથે દગો કરી શકે તેમ નહોતો. જો કે, તેણે કુંતીને વચન આપ્યું હતું કે તે અર્જુન સિવાય તેના કોઈ પણ ભાઈનો વધ કરશે નહીં, આમ મિત્ર ધર્મ અને પુત્ર ધર્મ બંનેનું પાલન કરશે. તેણે એવું વચન પણ આપ્યું હતું કે યુદ્ધના અંતે તેના પાંચ પુત્રો જીવિત રહેશે, પાંચમો પુત્ર અર્જુન અથવા કર્ણ પોતે હશે.

પોતાના સંતાનોનો સાથ આપવા છતાં કુંતી, ગાંધારી સાથે કૌરવ છાવણીમાં જ રહી હતી. કર્ણના મૃત્યુ બાદ કુંતીએ કર્ણના જન્મનું રહસ્ય પાંડવો સમક્ષ જાહેર કર્યું. દુઃખથી ગ્રસ્ત યુધિષ્ઠિરે સ્ત્રી જાતિને શાપ આપ્યો કે તેઓ હવે કોઈ રહસ્ય પોતાના મનમાં રાખવા અસમર્થ રહેશે.

પાછલું જીવન અને મૃત્યુ

જાવાનીઝ શૈલીમાં કુંતીનું રેખા ચિત્ર

કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધ પછી તેણી પોતાના જેઠ-જેઠાણી ધૃતરાષ્ટ્ર-ગાંધારી અને દિયર વિદુર સાથે હિમાલયમાં હાડ ગાળવા ચાલી ગઈ જ્યાં એક દવાનળમાં તેણીનું મૃત્યુ થયું.

મૂલ્યાંકન

મહાભારતના વિદ્વાન અને પંચકન્યા : "વન-ઇન-હરસેલ્ફ" વ્હાય કુંતી રિમેઇન્સ અ ક્ન્યાના રચયિતા પ્રદિપ ભટ્ટાચાર્ય, કુંતીને તેના સંકલ્પ, અનુકૂલનક્ષમતા અને તેણીના પુત્રોના જીવનમાં તેણે ભજવેલી નિર્ણાયક ભૂમિકાની નોંધ લઈને તેને મજબૂત સ્ત્રીત્વના પ્રતીક તરીકે ઉજાગર કરે છે. કુંતીનું વ્યક્તિત્વ સૌ પ્રથમ તેના સ્વયંવરમાં પાંડુની પસંદગી અને ત્યારબાદ માદ્રી સાથેના પાંડુએ બીજા લગ્ન કર્યા હોવા છતાં, તેને દેશનિકાલમાં અનુસરવામાં તેની વફાદારીમાં દર્શાવવામાં આવી છે. જ્યારે પાંડુ વિનંતી કરે છે કે કુંતી અન્ય પુરુષો દ્વારા પુત્રોને જન્મ આપે છે, ત્યારે તે શરૂઆતમાં પ્રતિકાર કરે છે, તેની વ્યક્તિગત પ્રામાણિકતા અને નિશ્ચયને પ્રગટ કરે છે. છેવટે તે સંમત થાય છે, તેમ છતાં, દૈવી પૂર્વજોની પસંદગી તેની નથી; તે પાંડુ પર નિર્ભર છે, જે તેના લગ્નજીવનમાં તેની સ્વાયત્તતાની મર્યાદાઓને રેખાંકિત કરે છે. ભટ્ટાચાર્ય આ ભૂમિકાનું સંચાલન કરવામાં તેની શક્તિ અને વ્યૂહાત્મક ડહાપણ પર ભાર મૂકે છે, કારણ કે તેણીએ તેના લગ્ન પહેલાના પુત્ર કર્ણને પાંડુના સન્માનની રક્ષા કરવા અને શાહી ઘરમાં તેની પ્રતિષ્ઠા જાળવવા માટે છુપાવે છે. આ વાતથી તે પોતાની વડ સાસુ સત્યવતીથી વિપરીત છે, જેણે પોતાના લગ્ન પહેલાના પુત્ર વ્યાસને કોઈ પણ જાતના ખચકાટ વિના હસ્તિનાપુરની શાહી વંશાવલી લંબાવવાનું આહ્‌વાન કર્યું હતું. ધર્મગ્રંથને વાજબીપણા તરીકે રજૂ કરી ચોથું બાળક પેદા કરવાનો તેનો ઇનકાર, ધર્મ વિશેની તેની ઊંડી સમજણ દર્શાવે છે, જેનો ઉપયોગ તેણી પોતાની સ્વાયત્તતા માટે અને પોતાના ગૌરવની રક્ષા માટે કરે છે.

હસ્તિનાપુર દરબારની જટિલ સામાજિક રચનામાં, કુંતી કાળજીપૂર્વક પ્રતિકૂળતાઓનો સામનો કરે છે, ઘણીવાર તેના વિશ્વાસુ વિદુર પર આધાર રાખે છે. ભટ્ટાચાર્ય દ્રૌપદીના પાંચેય પાંડવો સાથેના લગ્નનું આયોજન કરવામાં, તેના પુત્રોમાં એકતા સુનિશ્ચિત કરવા અને સંભવિત સંઘર્ષોને દૂર કરવામાં તેની વ્યૂહાત્મક કુશળતા પર પ્રકાશ પાડે છે. "ઉત્તરી કુરુઓ"ના રિવાજો પર આધારિત આ નિર્ણયને ગણતરીપૂર્વકની ચાલ તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યો છે, જે એક જ પત્નીની આસપાસ કેન્દ્રિત કરીને પારિવારિક વફાદારીને મજબૂત બનાવે છે, જે કુંતીની તેના પુત્રોના સહિયારા હેતુ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાને રેખાંકિત કરે છે. એક માતા તરીકેની તેની વ્યવહારિકતા તેના પરિવારના કલ્યાણની રક્ષા માટેના તેના નૈતિક જટિલ કાર્યોમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે, જે યુદ્ધ પહેલાં કર્ણને કરેલી અરજીમાં જોવા મળે છે, જ્યાં તે અર્જુન સિવાયના તમામ પાંડવોને છોડી દેવાનું વચન આપે છે. જો કે કર્ણ તેને નકારે છે, કુંતીનો તેના પુત્રોને નુકસાનથી બચાવવાનો નિશ્ચય તેની નિઃસ્વાર્થ નિષ્ઠા અને ભાવનાત્મક સ્થિતિસ્થાપકતાનું ઉદાહરણ આપે છે.

કુંતીનું તેના પુત્રોના વિજય પછી ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારી સાથે વનમાં અંતિમ પલાયન ત્યાગના ગહન કાર્યનું પ્રતીક છે. ભટ્ટાચાર્ય આનું અર્થઘટન કુંતીના દુન્યવી જોડાણો અને પારિવારિક સંબંધોથી પર થઈને કરવામાં આવેલા અતિક્રમણ તરીકે કરે છે, આ એક એવું કાર્ય છે જે તેને "કન્યા" અથવા "સ્વયંમાં એક" - જેણે આત્માની સ્વતંત્રતા અને આત્મ નિયંત્રણ પ્રાપ્ત કર્યું છે, સ્વરૂપે સિદ્ધ કરે છે. આ પલાયન દ્વારા, કુંતીનું જીવન સંપૂર્ણ વર્તુળમાં આવે છે, કારણ કે તે સશક્ત એકલ માતાના આદર્શને મૂર્તિમંત કરે છે, જે દૃઢતા અને સાહસ સાથે જીવનના ઉતાર-ચડાવને આગળ ધપાવે છે.

બાહ્ય કડીઓ

• કુંતી દેવીની મહાનતા દર્શાવતી વાર્તા
• મહાભારતના પાત્રો અને કથાઓ સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૧-૧૭ ના રોજ વેબેક મશિન