મહાત્મા ગાંધીના ઉપવાસની સૂચિ
મહાત્મા ગાંધી અથવા ભારતના રાષ્ટ્ર પિતા તરીકે જાણીતા મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીએ ભારતના સ્વતંત્રતા આંદોલન દરમિયાન ૧૭ ઉપવાસ કર્યા હતા. તેમના સૌથી લાંબા ઉપવાસ ૨૧ દિવસ સુધી ચાલ્યા હતા. ઉપવાસ એ અહિંસા (અહિંસા) તેમજ સત્યાગ્રહની ફિલસૂફીના ભાગરૂપે ગાંધીજી દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતું શસ્ત્ર હતું.[૧]
ઉપવાસ
[ફેરફાર કરો]| ક્રમ | તારીખ | સમયગાળો | સ્થળ | કારણ અને માગણીઓ | ઉપવાસની પ્રતિક્રિયાઓ | પરિણામ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ૧ | ૧૯૧૩ (જુલાઈ ૧૩ – ૨૦)[૨] | ૭ દિવસ | ફિનિક્સ, દક્ષિણ આફ્રિકા | પ્રથમ શિક્ષા ઉપવાસ | ||
| ૨ | ૧૯૧૪ (એપ્રિલ) | ૧૪ દિવસ | દ્વિતીય શિક્ષા ઉપવાસ | |||
| ૩ | ૧૯૧૮ (માર્ચ ૧૫ – ૧૮) | ૩ દિવસ | અમદાવાદ | અમદાવાદમાં મિલ કામદારોને હડતાળ ના હિતમાં | ભારતમાં પ્રથમ ઉપવાસ | મિલના કામદારો મધ્યસ્થતા માટે સંમત થયા.[૩] |
| ૪ | ૧૯૧૯ (એપ્રિલ ૧૪ - ૧૬) | ૩ દિવસ | હિંસા વિરોધી પ્રથમ ઉપવાસ : નડિયાદ ખાતે ટ્રેનને પાટા પરથી ઉતરવાના પ્રયાસ સામે. | |||
| 5 | ૧૯૨૧ (નવેમ્બર ૧૯ - ૨૨) | ૪ દિવસ | દ્વિતીય હિંસા વિરોધી ઉપવાસ : પ્રિન્સ ઓફ વેલ્સના આગમન પ્રસંગે અરાજકતાવાદીઓની પ્રવૃત્તિઓ સામે. | |||
| ૬ | ૧૯૨૨ (ફેબ્રુઆરી ૨ - ૭) | ૫ દિવસ | બારડોલી | તૃતીય હિંસા વિરોધી ઉપવાસ: ચોરી ચૌરામાં થયેલી હિંસાના વિરોધમાં. | ||
| ૭ | ૧૯૨૪ (સપ્ટેમ્બર ૧૮ - ઓક્ટોબર ૮) | ૨૧ દિવસ | દિલ્હી | પ્રથમ હિંદુ-મુસ્લિમ એકતા ઉપવાસ. | અસહયોગ આંદોલન પછી હિંદુ - મુસલમાન એકતા માટે | કુરાન અને ગીતા વાંચી ઉપવાસનો અંત આણ્યો.[૪] |
| ૮ | ૧૯૨૫ (નવેમ્બર ૨૪ - ૩૦) | ૭ દિવસ | તૃતીય શિક્ષા ઉપવાસ. | |||
| ૯ | ૧૯૩૨ (સપ્ટેમ્બર ૨૦ - ૨૬) | ૬ દિવસ | પુના | અસ્પૃશ્યતા વિરોધી પ્રથમ ઉપવાસ : કોમી પુરસ્કાર અને દલિતો માટે અલગ અનામત બેઠકો | યરવાડા સેન્ટ્રલ જેલમાં ઉપવાસ. થોડા દિવસો પછી જ્યારે મુક્ત કરવામાં આવ્યા ત્યારે ગાંધીએ પૂનામાં એક ખાનગી ઘરમાં ઉપવાસ ચાલુ રાખ્યા હતા, જેના પરિણામે તમામ રાષ્ટ્રીય નેતાઓ પૂણેમાં એકઠા થયા હતા. | બ્રિટિશ સરકારે કોમી પુરસ્કારની એ કલમો પાછી ખેંચી લીધી હતી જેનો ગાંધી વિરોધ કરી રહ્યા હતા. |
| ૧૦ | ૧૯૩૨ (ડીસેમ્બર ૩) | ૧ દીવસ | અસ્પૃશ્યતા વિરોધી ઉપવાસ : અપ્પાસાહેબ પટવર્ધન પ્રત્યે સહાનુભૂતિ[૫] | |||
| ૧૧ | ૧૯૩૩ (મે ૮ - ૨૯) | ૨૧ દિવસ | અસ્પૃશ્યતા વિરોધી ત્રીજો ઉપવાસ : દલિતોની સ્થિતિ સુધારવા માટે.[૬] | |||
| ૧૨ | ૧૯૩૩ (ઓગસ્ટ ૧૬ - ૨૩) | ૭ દિવસ | ચોથું અસ્પૃશ્યતા વિરોધી ઉપવાસ : વિશેષાધિકારો મેળવવા (જેલમાં હોય ત્યારે) જેથી તે હરિજનો વતી પોતાની લડાઈ ચાલુ રાખી શકે. | આરોગ્યના કારણોસર ૨૩ ઓગસ્ટ, ૧૯૩૩ના રોજ બિનશરતી જેલમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.[૭] | ||
| ૧૩ | ૧૯૩૪ (ઓગસ્ટ ૭ - ૧૪) | ૭ દિવસ | ચતુર્થ હિંસા વિરોધી ઉપવાસ : હિંસક યુવાન કોંગ્રેસમેન સામે | |||
| ૧૪ | ૧૯૩૯ (માર્ચ) | ૩ દિવસ[૮] | રાજકોટ | |||
| ૧૫ | ૧૯૪૩ (ફેબ્રુઆરી ૧૦ - માર્ચ ૩) | ૨૧ દિવસ | દિલ્હી | અંગ્રેજોના દ્વારા કોઈ પણ આરોપો વિના તેમની અટકાયતના વિરોધમાં.[૯] | ||
| ૧૬ | ૧૯૪૭ (સપ્ટેમ્બર ૧ - ૪) | ૪ દિવસ | દ્વિતીય હિંદુ-મુસ્લિમ એકતા ઉપવાસ | |||
| ૧૭ | ૧૯૪૮ (જાન્યુઆરી ૧૩ - ૧૮) | ૬ દિવસ | કોમી શાંતિ પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે ત્રીજા હિંદુ-મુસ્લિમ એકતા ઉપવાસ. ગાંધીજી કાશ્મીર યુદ્ધના ભયાનક સમાચાર વાંચી રહ્યા હતા અને સાથે સાથે ઉપવાસ કરી રહ્યા હતા, કારણ કે મુસ્લિમો દિલ્હીમાં સલામત રીતે રહી શકતા ન હતા. મૌલાના આઝાદને મળ્યા બાદ ગાંધીએ ઉપવાસ તોડવા માટે સાત શરતો મૂકી હતી. આ પ્રમાણે છે:
|
સામાન્ય જીવનને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે રાજનેતાઓઓ અને કોમી અગ્રણીઓની સંયુક્ત બેઠક દ્વારા સહમતી સાધવાનો પ્રયાસ. નાથુરામ ગોડસેએ ગાંધીજીની હત્યા કરી. | મોટી સંખ્યામાં મહત્વપૂર્ણ રાજકારણીઓ અને સાંપ્રદાયિક સંસ્થાઓના નેતાઓ શહેરમાં સામાન્ય જીવનને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટેની સંયુક્ત યોજના માટે સંમત થયા હતા. |
કુલ ૧૩૯ દિવસ ઉપવાસ
સંદર્ભ
[ફેરફાર કરો]- ↑ "National hunger strike?". Gulf Daily News. 9 June 2011. મૂળ માંથી 13 ડિસેમ્બર 2013 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 27 January 2012.
- ↑ "Letter to Millie Graham Polak, July 13, 1913" (PDF).
- ↑ Jack, Homer A. (2005). "Short Chronology of Gandhi's Life". Mahatma.com. Worldview.com. મૂળ માંથી 23 October 2005 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 27 January 2012.
- ↑ "The Previous Fasts". The Indian Express. 4 March 1943. મેળવેલ 27 January 2012.
- ↑ O.P. Dhiman. Betrayal of Gandhi. ISBN 978-81-78-35-746-1.
- ↑ "Mohandas K. Gandhi: The Indian Leader at Home and Abroad". New York Times. 31 January 1948. મેળવેલ 30 December 2013.
- ↑ Rajmohan Gandhi. Gandhi: The Man, His People, and the Empire. પૃષ્ઠ 361. ISBN 978-0-520-25570-8.
- ↑ "Rajkot dispute settled - Gandhi breaks his fast". The Advocate. 8 March 1939.
- ↑ "Gandhiji Breaks Fast". The Indian Express. 4 March 1943. મેળવેલ 30 December 2013.