સાબરમતી નદી
| સાબરમતી નદી | |
| નદી | |
 સાબરમતી નદી, ૧૮૯૦
| |
| દેશ |  India
|
|---|---|
| રાજ્યો | ગુજરાત, રાજસ્થાન |
| ઉપનદીઓ | |
| - ડાબે | વાકલ નદી, સેઇ નદી, હરણાવ નદી, હાથમતી નદી, વર્તક નદી, મધુમતી નદી |
| શહેરો | અમદાવાદ, ગાંધીનગર |
| સ્ત્રોત | ઢેબર તળાવ, રાજસ્થાન |
| - સ્થાન | અરવલ્લી, ઉદયપુર જિલ્લો, રાજસ્થાન, India
|
| - ઉંચાઇ | ૭૮૨ m (૨,૫૬૬ ft) |
| લંબાઈ | ૩૭૧ km (૨૩૧ mi) |
| Discharge | |
| - સરેરાશ | ૧૨૦ m3/s (૪,૨૩૮ cu ft/s) [૧] |
| Discharge elsewhere (average) | |
| - અમદાવાદ | ૩૩ m3/s (૧,૧૬૫ cu ft/s) [૨] |
સાબરમતી પશ્ચિમ ભારતમાં આવેલી નદી છે. તેનું ઉદ્ગમ સ્થાન રાજસ્થાન રાજ્યના ઉદયપુર જિલ્લામાં અરવલ્લીની પર્વતમાળામાં છે. શરૂઆતના ભાગમાં તેનું નામ વાંકળ છે. સાબરમતી નદીનો મોટો ભાગ ગુજરાતમાંથી વહે છે અને ખંભાતના અખાત થકી અરબી સમુદ્રમાં ભળી જાય છે. નદીની કૂલ લંબાઇ ૩૭૧ કી.મી. છે અને કૂલ સ્ત્રાવક્ષેત્ર ૨૧,૬૭૪ ચો.કિ.મી. છે. સેઇ, સીરી અને ધામની સાબરમતી નદીના જમણા કાંઠાની શાખાઓ છે જ્યારે વાંકળ, હરણાવ, હાથમતી, ખારી અને વાત્રક તેના ડાબા કાંઠાની શાખાઓ છે.[૩]
અમદાવાદ અને ગાંધીનગર અનુક્રમે ગુજરાતના વ્યાપારી તથા રાજકીય પાટનગરો સાબરમતી નદીને કાંઠે વસેલા છે. લોકવાયકા પ્રમાણે ઇ.સ. ૧૪૧૧માં ગુજરાતના સુલતાન અહમદશાહને સાબરમતી નદીને કાંઠે એક નીડર સસલાને શિકારી કુતરું ભગાડતા જોઈ અમદાવાદ શહેર વસાવવાની પ્રેરણા મળી હતી.
ભારતની આઝાદીની ચળવળ દરમ્યાન મહાત્મા ગાંધીએ આ નદીને કિનારે સાબરમતી આશ્રમ સ્થાપ્યો હતો, જે મહાત્મા ગાંધીનું ઘર તેમજ સમગ્ર સ્વાતંત્ર્ય ચળવળનું કેન્દ્ર બની રહ્યો.
ધોળકા તાલુકાના વૌઠા ગામ પાસે સાબરમતી નદી અને હાથમતી, મેશ્વો, માઝુમ, ખારી, શેઢી, વાત્રક એમ કુલ સાત નદીઓનો સંગમ થાય છે. ત્યાં દર વર્ષે કારતકી પૂનમના દિવસે ખૂબ જ મોટો અને પ્રસિધ્ધ મેળો ભરાય છે, જે ગધેડાઓની લે-વેચ માટે પણ પ્રસિદ્ધ છે. આ ભાતીગળ મેળો માણવા વિદેશીઓ પણ આવે છે.
સાબરમતી નદી પર આવેલા બંધો[ફેરફાર કરો]
સાબરમતી નદી પર નીચેના મુખ્ય બંધો આવેલા છે:
- ધરોઈ બંધ
- વાસણા બેરેજ
- સેઇ બંધ
- હરણાવ બંધ
- હાથમતી બંધ
- ગુહાઇ બંધ
- વર્તક બંધ (પ્રોજેક્ટ)
- કલ્પસર બંધ (પ્રોજેક્ટ)
ધરોઇ બંધ[ફેરફાર કરો]
સાબરમતી નદી પર તેના ઉદ્ગમ સ્થાનથી ૮૦ કિ.મી.નાં અંતરે અને અમદાવાદથી ૧૬૫ કિમી દૂર મહેસાણા જિલ્લામાં ધરોઇ ગામમાં ધરોઈ બંધ બાંધવામાં આવેલો છે. આ બંધનો સ્ત્રાવક્ષેત્ર ૫,૪૭૫ ચો.કિ.મી. છે અને તેનાથી ૨૦૨ કિ.મી.નાં અંતરે વાસણા બેરેજ છે, જેનો સ્ત્રાવક્ષેત્ર ૧૦,૬૧૯ ચો.કિ.મી. છે.[૩] આ બંધનું બાંધકામ ૧૯૭૮માં કરવામાં આવ્યું હતું. બંધનો સ્ત્રાવક્ષેત્રમાંથી ૨,૬૪૦ ચો.કિમી ગુજરાત રાજ્યને ભાગે આવે છે.
છબીઓ[ફેરફાર કરો]
સાબરમતી નદીમાં પાણીના ગાડાઓ, ૧૮૯૦નો દાયકો.
સાબરમતી રિવર ફ્રન્ટ પ્રૉજેક્ટ હેઠળ સાબરમતી નદીને કાંઠે ચાલી રહેલું બાંધકામ.
સાબરમતી રિવર ફ્રન્ટ પ્રૉજેક્ટ હેઠળ સાબરમતી નદીને કાંઠે ચાલી રહેલું બાંધકામ.
સાબરમતી નદી, અમદાવાદ.
સાબરમતી નદીની સહાયક નદી, હરણાવ નદી.
અંબોદ નજીક સાબરમતી નદી
સંદર્ભ[ફેરફાર કરો]
- ↑ Kumar, Rakesh; Singh, R.D.; Sharma, K.D. (૧૦ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૫). "Water Resources of India" (PDF). Current Science. Bangalore: Current Science Association. ૮૯ (૫): ૭૯૪–૮૧૧. Retrieved ૧૩ ઓક્ટોબર ૨૦૧૩. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - ↑ "Sabarmati Basin Station: Ahmedabad". UNH/GRDC. Archived from the original on ૪ ઓક્ટોબર ૨૦૧૩. Check date values in:
|archivedate=(help) - ↑ ૩.૦ ૩.૧ "સાબરમતી નદી". સરકારી. નર્મદા, જળ સંપત્તિ, પાણી પુરવઠા અને કલ્પસર વિભાગ. Archived from the original on ૩૧ ઓકટોબર ૨૦૧૪. Retrieved ૩૧ ઓકટોબર ૨૦૧૪. Check date values in:
|accessdate=, |archivedate=(help)
બાહ્ય કડીઓ[ફેરફાર કરો]
 |
વિકિમીડિયા કૉમન્સ પર સાબરમતી વિષયક વધુ દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો (Media) ઉપલબ્ધ છે. |
- સાબરમતી નો પટ (સીંચાઇ વિભાગ, રાજસ્થાન સરકાર
- સાબરમતીના પટનો નક્શો
- Integrated management of the Sabarmati river basin
- અમદાવાદ ખાતે સાબરમતી નદીના કાંઠાના વિકાસની યોજના (રિવર ફ્રન્ટ ડેવલપમેન્ટ)
 • ગુજરાતની નદીઓ • .jpg){kind=small} | |
|---|---|
| ઉત્તર ગુજરાત | |
| મધ્ય ગુજરાત | |
| દક્ષિણ ગુજરાત | |
| સૌરાષ્ટ્ર | |
| કચ્છ | |
